Tribalizmi: Nga shpellat tek organizatat ndërkombëtare

Në librin "Zoti i Mizave" nga William Golding, një aeroplan plot me fëmijë prishet dhe bie në një ishull të largët. Ajo që vijon është një histori e frikshme, por reale e njerëzimit: të mbijetuarit nuk janë në gjendje të bashkohen dhe të luftojnë kundër situatës së rëndë në të cilën gjenden, kështu që ata ndahen në grupe dhe luftojnë njëri-tjetrin. Tribalizmi ka qenë pjesë e njerëzimit dhe mbretërisë së kafshëve që nga fillimi i procesit të evolucionit, ku edhe sot është ende i dukshëm. Fiset janë një arsye e madhe që njerëzit kanë evoluar kaq shumë, pasi të lindurit në një grup tashmë funksional me secilin anëtar që ka detyrën e tij specifike për të përmbushur nënkupton ushqim dhe mbrojtje të vazhdueshme. Në atë kohë ushqimi ishte i paktë dhe ne nuk ishim në krye të zinxhirit ushqimor, kështu që kishte një luftë të përhershme me fiset e tjera dhe grabitqarët për çdo gjë që mund të na vinte në dorë.

                                                

Por pse tribalizmi është kaq i përhapur në botën e sotme? Të jesh në krye absolute të zinxhirit ushqimor dhe të kesh gjithçka në dispozicion do të thotë me siguri që nuk do të kërkojmë më shumë? Prandaj, është e qartë se njerëzit janë të ndarë kur shfaqet nevoja, pasi ndarja nga njëri-tjetri është e gdhendur në mënyrën tonë të të menduarit dhe të sjelljes. Është më e lehtë për trurin tonë të majmunit të jetë pjesë e grupeve më të vogla, sepse ne kemi kaluar mijëra e mijëra vjet të rrethuar nga një numër i vogël njerëzish. Në fakt, mund të thuhet se tribalizmi është edhe më i dukshëm sot sesa një mijëvjeçar më parë, thjesht sepse sot jemi pjesë e një fisi më të madh të quajtur njerëzim. Ne kemi mënyra më të lehta për të komunikuar dhe më shumë gjëra për të cilat nuk pajtohemi. Pse ndodh, çfarë do të thotë për të tashmen dhe të ardhmen tonë dhe cilat janë shkaqet dhe pasojat e fisnimit?

Një anëtar i një fisi vlerëson çdo gjë brenda atij fisi; në fund të fundit, kjo është arsyeja pse ata janë ende gjallë. Anëtarët e tjerë janë miq dhe entitete jo të rrezikshme, ndërsa fiset e tjera janë armiq dhe në asnjë mënyrë nuk duhen afruar. Ndonjëherë, një anëtar dëshiron të sigurojë të tjerët se ai është anëtar besnik dhe bëhet tepër mbrojtës ose agresiv për të përfituar më shumë. Kështu funksiononte atëherë dhe në një mënyrë më paqësore kështu funksionon sot. Ka fise kudo që shikon: mbështetësit e Donald Trump-it janë një fis dhe opozita e tij më e madhe është një fis tjetër. Pro-vaksinistët kundër anti-vaksisinistëve, VV-ja kundër PDK-së, tifozët e Barcelonës kundër tifozëve të Madridit dhe lista vazhdon e vazhdon përgjithmonë. Ka fise pozitive, si mbështetësit e klubeve të futbollit, dhe ata po përjetojnë të jenë pjesë e një fisi që nuk ndikon në jetën e tyre në mënyrë drastike (përveç kur skuadra juaj e preferuar humb 8-2 dhe ju jeni në depresion për një muaj rresht). Megjithatë, ka edhe fise në epokën e sotme që kanë një efekt dramatik në anëtarët e tyre dhe shoqërinë në tërësi.

Le të flasim për disa prej tyre: fisi që mohon ngrohjen globale mund të përfshijë potencialisht disa nga udhëheqësit më të rëndësishëm të botës dhe ta dërgojë të gjithë botën në kaos. Po njerëzit e vaksinuar që dëshironin që personat e pavaksinuar të ndaloheshin nga shoqëria? Dhe, anasjelltas, njerëzit e pavaksinuar që nuk besojnë në shkencë? Edhe më e rëndësishme për ne në Kosovë, mbështetësit e PDK-së që i pranojnë liderët e tyre edhe me gabimet e tyre të shumta dhe mbështetësit e VV-së që i pranojnë liderët e tyre aktualë thjesht sepse nuk janë PDK. Bota funksionon në fise dhe me ndihmën e internetit këto grupe të ndryshme njerëzish janë më afër se kurrë me njëri-tjetrin. Thjesht duhet të hyni në Twitter gjatë zgjedhjeve ose gjatë luftërave dhe gjithçka që do të shihni janë fise njerëzish që luftojnë njëri-tjetrin përmes ekraneve të tyre.

                                             

Në politikën ndërkombëtare, fiset janë shumë më të mëdha dhe quhen shtete. Kur dy shtete janë në luftë, është padyshim një grup parahistorik që lufton me një grup tjetër për një mamuth të vdekur të gjetur në një luginë. Kur dy shtete përpiqen të pajtohen, krerët e të dy fiseve bien dakord të mos shkaktojnë më problem dhe vjen një kohë paqeje. Megjithatë, ka fise edhe më të mëdha të quajtura organizata ndërkombëtare. Kohët e fundit, të gjithë kemi qenë spektatorë të luftës në Ukrainë dhe se si Rusia është ndier e kërcënuar nga pretendimet e Ukrainës për t'u bashkuar me NATO-n; fjalë për fjalë, një rast i një fisi që nuk lejon një tjetër t'i afrohet kampit të tij, ose diku tjetër... Këtu bie disi teoria ime e fiseve, sepse në kohërat parahistorike nuk kishte bomba bërthamore të afta të shkatërronin të gjithë qytetërimin. Në atë kohë, çdo gjë që ndodhte ishte e kufizuar në dy grupet e njerëzve në këtë çështje dhe askush tjetër nuk u dëmtua, me qëllim ose në mënyrë indirekte. Historia e njerëzimit është gjakderdhje e plotë midis atyre që në thelb janë fise. Me avancimin e mediave sociale, tribalizmi ka zënë sërish skenën qendrore. Meqenëse mediat sociale bëhen shpejt një pjesë e rëndësishme e ndërveprimit njerëzor, këto fise nuk ndahen më territorialisht ndërmjet tyre dhe dallimet e opinioneve shkaktojnë konflikt.

A është etike e gjithë kjo? A është diçka kaq njerëzore, kaq shtazarake, kaq e gdhendur në trurin tonë, një mënyrë etike e të menduarit? Varet! Njerëzimi ka ndryshuar thellësisht nga koha kur fiset ishin mënyra e jetesës dhe etika e sjelljes është zhvilluar dorë për dore. Ajo që dikur lejohej dhe mendohej se ishte normale, tani është e jashtëligjshme dhe anasjelltas. Megjithatë, si mund ta gjykojmë dikë që bën diçka që vjen kaq natyrshëm? Ne të gjithë u përkasim grupeve të ndryshme të njerëzve dhe të gjithë jemi mjaftueshëm të arsimuar për të mos lejuar që gjërat të përshkallëzohen, megjithatë ne i lëmë të rrëshqasin herë pas here. Ndoshta na pëlqen vetëm drama? Ndoshta na mungojnë aq shumë savanat dhe shpellat, saqë përpiqemi ta kthejmë botën tonë moderne në një fushë të mbushur me majmunë që duan vetëm gjakun e armikut të tyre, duke mos ditur se armiku i tyre më i madh nuk është majmuni përballë tyre, por tigri që përgjon pas pemëve.

Ilustrimi: Bigeye

Lexoni artikullin në gjuhën angleze këtu.